Joga

(sans. judż - powściągać, ujarzmiać, połączyć) – technika ascezy i metody medytacji, będąca częścią systemu filozofii indyjskiej, praktykowana również w buddyzmie. Sięga korzeniami do hinduskich upaniszad, pochodzących z 1000 przed Chrystusem, które podają: Zjednocz światło wewnątrz ciebie ze światłem Brahmana. Celem jest określony rodzaj zbawienia, poprzez wyzwolenie z wszelkich uwarunkowań świata materialnego (pełnego cierpienia i śmierci). Jest praktyką duchową, w której przez skupienie, medytację i ascezę człowiek ma osiągnąć stan wyzwolenia, oświecenia. W praktykowaniu jogi główny nacisk kładziony jest na przestrzeganie zasad moralnych, indywidualnej samodyscypliny oraz ćwiczenie asan (określonych pozycji ciała). W rozumieniu potocznym termin joga zawiera w sobie pojęcia: “stan doskonałości duchowej”, “zjednoczenie z najwyższą prawdą”, “wyższa świadomość”, a ich osiągnięcie określa się za pomocą terminów: samadhi (skupienie, zatopienie, zgłębienie, pochłonięcie), kajvalia (jedyność, absolutna wolność), moksza (wyzwolenie) i nirwana (przekroczenie niemożliwego, zdmuchnięcie, zgaśnięcie).

Rodzaje jogi

Rodzajów jogi jest bardzo wiele; są one związane z różnymi technikami i kładą nacisk na różne aspekty praktyki: ćwiczenia fizyczne i oddechowe, mantrę, medytację, koncentrację i inne. Przykładowe rodzaje jogi:

• dżnianajoga (zakładająca wyzwolenie poprzez wiedzę i wgląd wewnętrzny)
• karmajoga (zakładająca wyzwolenie poprzez bezinteresowne czyny)
• bhaktijoga (zakładająca zjednoczenie z Bogiem przez dziewięcioetapowy rozwój miłości)
• hathajoga (zakładająca wyzwolenie poprzez ćwiczenia fizyczne i oddechowe)
• radżajoga (tzw. królewska, zwana ścieżką serca, najbradziej okultystyczna)
• krijajoga (zakładająca wyzwolenie przez oczyszczenie organizmu)
• kundalinijoga (zakładająca wyzwolenie przez rozbudzenie energii Kundaliniego)
• lajajoga (zakładająca wyzwolenie dzięki pracy z czakrami i energią Kundaliniego)
• mantrajoga (zakładająca wyzwolenie poprzez recytację mantr)

Czym jest joga

Joga oznacza zjednoczenie, czyli połączenie tymczasowego (bowiem hinduizm zakłada wiarę w reinkarnację) ‘ja’ człowieka z nieskończonym Brahman, który jest hinduistyczną koncepcją boga. Przy czym bóg ten nie jest bogiem osobowym, ale bezosobową duchową substancją, która stanowi jedno z naturą i kosmosem, stanowiąc początek i koniec wszystkiego. Do pożądanego zjednoczenia w jodze klasycznej ma prowadzić 8 zasad:

1. nie zabijaj, nie kłam, nie kradnij, zachowaj czystość, odrzuć chciwość
2. trening psychiczny i fizyczny: oczyszczanie różnych organów ciała i ducha, brak pożądania oraz asceza
3. praktyka odpowiednich pozycji ciała (asany)
4. trening oddechu
5. “wycofanie zmysłów”
6. koncentracja jogiczna
7. medytacja jogiczna
8. kontenplacja jogiczna, “zastój”

W Europie zwykle odrzucone są pierwsze dwie zasady, i praktyka ograniczana jest do 3 i 4 zasady, które potocznie nazywa się hatajogą (w przeciwieństwie do radżajogi, ukierunkowanej na dyscyplinę duchową). W licznych odmianach występuje odwoływanie się do bóstw, bogów, półbogów, duchów czy demonów – zawierają zatem system światopoglądowy (światopogląd jest też wyraźny przy asanach: np. czakra bandhasana to pozycja ciała odwołująca się wyraźnie do kanałów energetycznych, których funkcjonowanie ma zapewniać człowiekowi właściwe życie). Joga określa szczegółowo drogi (techniki) wyzwolenia (zbawienia), przez co jest systemem inicjacyjnym – jej praktyki mają na celu wprowadzenie w określony, duchowy świat. Propagatorzy jogi sami bardzo jasno stwierdzają, że filozofia i praktyka są nierozłączne. Jogińskie postawy ciała (asany) są poświęcane odpowiednim bogom (np. kurmasana jest poświęcona Kurmie – żółwiej inkarnacji Wisznu; kraunczasana poświęcona jest szóstej inkarnacji Wisznu; z kolei ugrasana – Brahmie).

Do nauki jogi konieczny jest mistrz (guru), który wskazuje uczącemu się joginowi właściwe sposoby zachowania się. Są one pozbawione jakiegokolwiek racjonalizmu i naturalizmu: joginowi narzucana jest kamienna nieruchomość ciała, rytmizacja i wstrzymywanie oddechu (rytmizacja odnosi się do systemu energetycznego czakr), zawieszenie myśli (dalekowschodnie rytuały jogi dodają także dietę bezbiałkową i ograniczony sen). Poprzez jogę człowiek ma doświadczać cielesnej śmierci, która zakończy się odrodzeniem (zatem złożenie ofiary ze swego życia ma mieć głęboki sens, gdyż ma nadać życiu nieśmiertelność, co w rezultacie jest to po prostu charakterem magicznym i inicjacyjnym jogi).

Joga jest też techniką magiczną, bowiem wraz z procesem jogicznego wtajemniczenia, człowiek nabywa różnorakie “cudowne moce”. Jedną z najbardziej niepokojących praktyk radżajogi i Medytacji Transcendentalnej (TM) jest częste występowanie takich zjawisk jak jasnowidzenie, lewitacje, podróże astralne, które chrześcijańskie tradycje uważają za oznaki nawiedzenia demonicznego. Anna Bancroft (”Współcześni mistycy i mędrcy” Warszawa 1987) podaje: Okultyści chętnie w swojej praktyce stosują techniki hinduistycznej i buddyjskiej jogi (…). Podobnie też wiara w reinkarnację, własną nieśmiertelność czy wrażenie stawania się Bogiem (do którego w rezultacie prowadzą wszystkie asany) jest złudzeniem często występującym podczas intensywnych ćwiczeń jogi, chętnie wykorzystywanym w sektach.

Zastosowanie i popularność

Jogę w kulturze europejskiej rozpowszechnił Paramahansa Jogananda, wydając książkę pt. “Autobiografia jogina” (amerykańskie wydanie miało miejsce w 1946 roku). Trafiła ona na bardzo podatny grunt: stopniowo rozszerzającej się popularności hinduizmu, New Age’u i odwołującej się do dżnianajogi Medytacji Transcendentalnej. Wpływ jogi widać także u okultystów, chociażby u  A. Crowley’ego (”Księga jogi i magii”). Potężną reklamę hinduizmu na świecie realizuje psychologia i różnorakie szkoły psychotarapeutyczne, które wskazują na nieprzeciętnie pozytywne wyniki zastosowania medytacji, relaksacji i jogi w walce ze stresem czy brakiem koncentracji – badania pokazują tylko skuteczność tych praktyk, bowiem przyczynowo-skutkowy mechanizm działania jest nieznany.

Joga a zagrożenie duchowe

• Kult człowieka, “nadczłowieczeństwo” czy “antyczłowieczeństwo” jest sprzeczne z duchem chrześcijaństwa: Jak latorośl sama z siebie nie może wydawać owocu, jeśli nie trwa w krzewie winnym, tak i wy, jeśli we mnie trwać nie będziecie (J 15:4).
• Pogwałcenie pierwszego przykazania może zachodzić podczas uprawiania jogi o charakterze religijnym, gdzie zakłada się adorację hinduskich bogów i guru (np. TM).
• Praktyki magiczne, “cudowne moce” mają wyraźny charakter okultystyczny.
• Modlitwa chrześcijańska nie jest ćwiczeniem się w kontemplacji samego siebie, ciszy i własnej pustki, ale dialogiem miłości, który zakłada postawę nawrócenia, odejścia od “ja” w kierunku Bożego “Ty” (Dokument Jezus Chrystus dawcą wody żywej, Wydawnictwo M, Kraków 2003, s. 27).
• prof. Aagaard: Wszystkie techniki jogi w całości są skierowane na wmożliwienie praktykującemu je ucieczki zarówno od życia jak i śmierci i to jest podstawowym celem jogi
• Techniki jogi (nawet ograniczone do ćwiczeń fizycznych) nie mogą być traktowane neutralnie, w oderwaniu od nurtów światopoglądowych, dla których zostały stworzone
• Założenie, że nie tylko zmysły, ale także umysł jest totalnie zwodniczy (założenie to posiada światopogląd, nie jest zatem neutralne)
• Inicjacyjny charakter otwarcia się na duchowości jest sprzeczne z duchowością chrześcijańską (poświęcane pozycje ciała, z czasem wchodzenie w odmienne stany świadomości)
• Proponowane samozbawienie (poprzez wyzwolenie) jest stąpaniem po bałwochwalczym gruncie
• Radykalna negacja życia (aprobowanie śmierci) jest osiągane poprzez postępowanie wbrew naturze
• W chrześcijaństwie nie osiąga się doskonałości poprzez techniki, technika nie ma nic wspólnego z pogłębianiem wiary
• Doświadczenia egzorcystów wyraźnie wskazują, że uprawianie jogi (nawet w postaci rzekomo neutralnych ćwiczeń) może mieć bardzo negatywne skutki dla życia człowieka
• Ten kto zabiera się za ćwieczenie jogi, dostaje się w pole działania sił i staje się, sam nie wiedząc o tym, nadajnikiem tych sił (K. Koch, Okultes ABC, Aglasterhausen 1988)